Żamm l-aħjar għalih u ħalla l-laqx lil ħaddieħor.
Kategorija: il-biedja
Għaż-żrigħ bikri tikri; għall-imwaħħar ikollok tbaħħar.
Jekk tiżra’ wisq tard fl-istaġun ikollok bżonn miraklu biex tieħu xi ħaġa. Imwaħħar tfisser tard. Tbaħħar jiġifieri tkeċċi l-ispirti l-ħżiena.
Għall-imwaħħar jeħtieġ tbaħħar.
Jekk tiżra’ wisq tard fl-istaġun ikollok bżonn miraklu biex tieħu xi ħaġa. Imwaħħar tfisser tard. Tbaħħar jiġifieri tkeċċi l-ispirti l-ħżiena.
Għal San Luqa fiż-żara’ tistaħba għattuqa.
Jekk l-għattuqa jirnexxilha tistaħba wara l-qamħ, mela jkun kiber sew. San Luqa jiġi fit-18 ta’ Ottubru.
Għal San Anard iżra’ f’kull art.
Fi żmien San Anard qis li tiżra’ kull fejn tista’. San Anard jiġi fis-6 ta’ Novembru.
Għal San Anard ibża’ għall-art, għax it-tgħaffiġ jagħmlilha l-mard.
Fi żmien San Anard, tirfisx fuq il-ħamrija biex ma tagħmilx ħsara lill-ħxejjex. San Anard jiġi fis-6 ta’ Novembru.
Għadu l-masri fil-biedja u nissieġ diġà tħajjar għalih.
Kien hemm żmien fejn id-domanda għall-qoton tant kienet kbira li n-nissieġ kien saħansitra jixtrih meta jkun għadu fl-għalqa. Il-masri huwa l-qoton.
Gendus rasu sewda żomm miegħu.
Ir-razza tal-gendus rasu sewda hija razza tajba.
Geddumu fix-xgħir, ma jiftakarx f’meta kien fqir.
Issa li stagħna, nesieh iż-żmien fejn kien fqir u m’għandux simpatija għal ħaddieħor. Jekk ix-xgħir jikber u jasal sa geddumek, mela għandek il-ġid.
Ġnien taż-żahar aħjar minn mifwaħ tal-ward.
Il-fjuri sbieħ, iżda s-siġar taċ-ċitru huma iżjed importanti. Mifwaħ huwa ġnien b’riħa tfuħ.
Ġabar in-nuħħala u xerred id-dqiq.
Ta aktar kas ta’ xi ħaġa li mhix importanti u nesa ħaġa oħra iżjed importanti.
Frott tajjeb, suq ħażin.
Aktar kemm jagħmel frott u jkun tajjeb, inqas iddaħħal flus tiegħu.
Fix-xagħra xejn ma jeħxien u kollox xagħar joħroġ.
Fir-raba’ xagħri ma tista’ tkabbar xejn.
Fis-sajf zokk jitimgħek u blata traqqdek.
Fis-sajf il-frott ikun abbundanti u s-sħana tħallik torqod fil-miftuħ.
Fir-raba’ ħamri iżra’ kmieni u mwaħħar fil-bajjad.
Iżra’ l-ħamrija ħamra kmieni u iżra’ l-ħamrija ġeblija tard.
Fi żmien il-ħaruf il-patata tibda tħuf.
Kulħadd jiekol iżjed patata mal-ħaruf fi żmien l-Għid.
Fenka mgħammra tagħtik għal fuq il-ġamra.
Il-fniek ikollhom boton żrameġ kbir u għalhekk ikollok x’tiekol.
Fenek fil-platt, mhux Għid għal nhar il-Ħadd.
Jekk għandek tagħmel xi ħaġa, agħmilha issa mhux wara. Dari l-fenek kienu jistennew biex isajruh fl-Għid u fil-festi biss.
Fejn tqarrem il-mogħża jinsteħet.
Min m’għandux flus jaħtaf kulma jsib quddiemu. Tqarrem tfisser tgerrem.
Fejn tnibbet il-bagħla ma tifraħx żahra.
Min xi ħaġa ħażina qatt ma toħroġ oħra tajba. Il-bagħla hija rimja minn siġra taċ-ċitru li ma tagħmilx frott.
Fejn hemm il-ħdura ssib l-ilma.
Kull azzjoni, tajba jew ħażina, għandha l-konsegwenzi tagħha.
Fejn bidt, mur kul il-qanneb.
Issa li għamilt id-deċiżjoni l-ħażina, lesti ruħek biex tbati l-konsegwenzi.
Fardgħalla għoli f’xogħlu.
Ir-raba’ b’wiċċ wieħed biss fis-sena (= fardgħalla) ma ddaħħalx flus minnu.
Fart meżmieżi jew taqtgħu jew jaqtgħek.
Il-bhejjem tal-ifrat li ma jiklux ma jismnux, u ma ddaħħalx flus minnhom.
Fart li jiekol il-widna jagħmel il-laħam bil-wiżna.
Il-bhejjem tal-ifrat li jieklu l-widna (tip ta’ ħaxixa selvaġġa) jagħmlu ħafna laħam għax malajr jismnu.
F’sena milwiema l-ħuxlief bil-ħalel kbar u l-qamħ bi sbuliet żgħar.
Ħafna xita mhix tajba għall-qamħ, u minflok jikber iżjed il-ħuxlief. Milwiema tfisser b’ħafna ilma.
F’marqad il-mogħoż ma ssibx sbul.
Min ma tantx għandu biex jgħaddi m’intix se ssiblu lussu.
F’kollox issib il-karfa.
F’kull ħaġa ssib difett, xejn mhu perfett. Il-karfa tfisser il-frak tat-tiben.
F’għalqa waħda jikbru l-qamħ u s-sikrana.
Għal kull ħaġa tajba ssib waħda ħażina, u bil-kontra.
Dik il-ġezza ma tiġix minn dik il-mogħża.
Ħadd ma jagħmel xogħol bla ħlas.
Derra d-dqiq u ġabar in-nuħħala.
Ta aktar kas ta’ xi ħaġa li mhix importanti u nesa ħaġa oħra iżjed importanti.
Dejjem tikber is-silla, iżda l-ħmar mhux dejjem jirgħa minnha.
Tagħmel ix-xogħol inti u ġieli tispiċċa ma tgawdi xejn minnu.
Daqqa fuq iċ-ċirku u oħra fuq il-bettija.
Bniedem li jġib ruħu ħażin u bis-salvaġiżmu wara jpattilu bil-ħlewwa u l-ġentilezza.
Dak li tiżra’ taħsad.
L-azzjonijiet tiegħek jiddeterminaw ir-riżultat.
Brunġiela fi żmienha, għas-suq qatt ma tkun wisq għammiela.
Aktar ma jkun hemm abbundanza ta’ brunġiel fi żmienu, inqas ikun sabiħ u għalhekk ma jibqax jiswa daqstant.
B’li fiha u b’li timla jinbiegħ bil-bixkilla.
Il-patata dari kienu jixtruha bil-ħamrija u l-bixkilla b’kollox.
Bix-xita u x-xemx, il-muna bil-ġiri ma tintemmx.
Il-ħażna ta’ sena partikolari ma tintemmx mill-ewwel bis-saħħa tax-xita u x-xemx.
Bis-sagħtar u l-ħatar, u l-ħin kollu jitmatar.
Ir-ragħaj m’għandux xogħlu impenjattiv ħafna meta tqabbel ma’ xogħlijiet oħra.
Bil-kumplament tajjeb t’April, l-uċuħ kollha taqbeż u ttir.
Jekk it-temp ikun tajjeb f’April, l-uċuħ tar-raba’ ma jbatux.
Biex trabbi l-flieles trid it-tlieles.
Biex trabbi t-tjur trid ħafna flus. Tlieles huma xkejjer kbar.
Bejn il-Qala u l-Milied erfa’ l-moħriet minn ħalq il-wied.
Bejn il-festa tal-Kunċizzjoni tal-Qala u jum il-Milied, m’għandhiex titħalla għodda fir-raba’.
Baqra tidres fuq l-andar, ġid fuq ġid.
Il-baqra li tintuża għad-dris f’għalqa tagħmel ħafna ġid.
Bajda tas-sultan titħallas b’dundjan.
Akbar ma jkun l-obbligu li jkollok lejn xi ħadd, aktar se jkollok xi trodd lura.
Bajda ta’ serduq naqra naqra leħinha jsir maħnuq.
Meta l-bajd taħt il-qroqqa jibda jiżviluppa fi flieles, jibda jitlef il-kulur.
Aħjar sbula minn għenba.
L-isbula tirreferi għall-ħobż u l-għenba tirreferi għall-inbid; l-ewwel ħu ħsieb l-essenzjali, imbagħad il-pjaċiri l-oħrajn.
Aħjar ponn ta’ bettieħa tajba minn waħda kbira u ħażina.
Il-kwalità għandha dejjem tiġi qabel il-kwantità.
Aħjar żbiba minn għenba.
Aħjar tinvesti f’xi ħaġa dejjiema minn xi ħaġa li tiġi u tmur malajr.
Bajda bit-tebgħa ħamra tkun għaddiet mill-wied tan-namra.
Meta l-bajda jkollha tebgħa ħamra jkun ifisser li t-tiġieġa kellha x’taqsam mas-serduq.
Tifla ħudha minn dar ta’ nies jistgħu, u għalqa ħudha mingħand għażżien.
Dari ma kontx tiżżewweġ biss għall-imħabba iżda wkoll għad-dota tax-xebba – bl-istess mod, kien jaqbillek iżjed tikri għalqa li qatt ma tkun inħadmet.
Aktar ma jkun ikkultivat, aktar ikun abbandunat.
Bl-istess mod li d-dielja tikber aħjar fuq il-blat milli fir-raba’ saqwi, aktar ma tagħti kas ta’ persuna aktar dik il-persuna ma tagħtix kasek.
Aħjar kromba bagħlija minn mija saqwija.
Il-kaboċċa li tikber f’ħamrija bagħlija aħjar minn ħafna li jikbru f’ħamrija saqwija.
Aħjar is-sisija mill-ħrit biż-żewġ fil-Ħemsija.
Aħjar minn jittallab għall-flus u jiddobba hekk, minn min irid ibati biex jaħdem ir-raba’. Sisija tirreferi għall-ġbir tal-flus.
Sant’Andrija nofs il-miżirgħa miżrugħa u nofs il-muna mitmugħa.
Lejn l-aħħar ta’ Novembru ż-żerriegħa tkun inżergħet kollha u ħafna mill-ikel li jkun maħżun (il-muna) ikun diġà wasal biex jispiċċa. Sant’Andrija jiġi fit-30 ta’ Novembru.
Iżra’ l-ful f’Santa Katrini biex jagħmel bla fini.
Il-ful għandu jinżara’ fl-aħħar ġimgħa ta’ Novembru biex irendi. Santa Katerina tiġi fil-25 ta’ Novembru.
San Martinek tajjeb, agħmel ħiltek biex il-lant ikunlek tajjeb.
Il-bidwi għandu jaħdem u jistinka f’Novembru biex igawdi wara. Il-lant jirreferi għan-negozju. San Martin jiġi fil-11 ta’ Novembru.
Is-sajf ta’ San Martin, il-biedja tifraħ bih.
It-temp sabiħ f’Novembru jagħmel tajjeb għall-biedja.
F’San Xmun iżra’ fin-niexef u fil-miblul.
Iż-żara’ għandha ssir sal-aħħar ta’ Ottubru, f’kull tip ta’ ħamrija. San Xmun jiġi fit-28 ta’ Ottubru.
F’San Luqa ż-żara’ tinħeba fih l-għattuqa.
Jekk l-għattuqa jirnexxilha tistaħba wara l-qamħ, mela jkun kiber sew. San Luqa jiġi fit-18 ta’ Ottubru.
Santa Tereża, il-bidwi jsuq il-ħmar bin-niggieża.
F’Ottubru l-bidwi għandu jaħrat l-għalqa kemm jiflaħ biex ir-raba’ jrendi. Santa Tereża tiġi fis-16 ta’ Ottubru.
San Mattew qtigħ ir-rummien u żriegħ it-tewm.
F’San Mattew għandu jinqata’ r-rummien u jinżara’ t-tewm. San Mattew jiġi fil-21 ta’ Settembru.
F’San Mattew iżra’ t-tewm.
F’San Mattew għandu jinqata’ r-rummien u jinżara’ t-tewm. San Mattew jiġi fil-21 ta’ Settembru.
F’San Bartilmew aqta’ l-ħarrub u iżra’ t-tewm.
Lejn San Bert għandu jinqata’ l-ħarrub u jinżara’ t-tewm. San Bert jiġi fl-24 ta’ Awwissu.
Santa Marija żriegħ it-tomnija.
It-tgħam li jkun fadal għandu jinżara’ f’nofs Awwissu. Santa Marija tiġi fil-15 ta’ Awwissu.
San Mattija, iżra’ t-tomnija la mwaħħra u lanqas bikrija.
F’San Mattija għandu jinżara’ l-qamħ. It-tomnija tirreferi għat-tgħam u mwaħħra tfisser tard fl-istaġun. San Mattija jiġi fl-24 ta’ Frar.
F’Diċembru jkissru u jxellfu qabel iċemplu.
Il-bdiewa jieħdu ħsieb iż-żebbuġ f’Diċembru.
Fix-xahar tar-rużarju aħrat u tenni biex meta taħsad ikollok biex tgħanni.
F’Ottubru l-bidwi jagħmel sew li jaħrat kemm jiflaħ il-ħamrija, biex meta jiġi biex jaħsad ikun kuntent.
F’Settembru għas-salarju jmur kull membru.
F’Settembru jkun wasal iż-żmien li l-ħaddiema jitħallsu tax-xogħol li jkunu għamlu fix-xhur ta’ qabel (fil-biedja speċjalment).
Meta l-għansal itella’ l-bonn imgħawweġ annata ħażina; meta jtella’ l-bonn dritt annata tajba.
Ir-raba’ tinduna kemm ser jirnexxi skont il-bonn (jiġifieri z-zokk) tal-għansal (li huwa tip ta’ pjanta, Prospero autumnale).
Lulju xahar id-dris.
F’Lulju jsir id-dris.
Ġunju xahar tad-dris u fis-sodda tħoss il-qris.
F’Ġunju jsir id-dris, iżda huwa wkoll żmien il-briegħed.
Ġunju ħanin, ixabba’ lill-bidwi u lill-fqir.
F’Ġunju l-bdiewa jagħmlu l-flus, u l-foqra ma jbatux daqstant.
F’Ġunju jsib il-ftiet, il-bidwi u s-sajjied.
F’Ġunju l-bdiewa u s-sajjieda jibdew jaqilgħu l-flus mill-prodott tagħhom.
Mejju żmien il-għana u d-dris, u fis-sodda tħoss il-qris.
Għalkemm in-natura tkun sabiħa f’Mejju, huwa wkoll żmien il-briegħed.
Mejju bla riħ, il-biedja tifraħ bih.
Ir-riħ ta’ Mejju jirvina l-uċuħ tar-raba’, aħjar mingħajru.
Mejju kulma fih jirvina l-btieħ.
Ix-xita li tagħmel f’Mejju tirvina l-ġwież tal-annimali.
F’Mejju aħsad imqar kien plejju.
Ix-xgħir jinħasad f’Mejju.
Mejju bil-minġel u bil-kabozza.
Il-ħsad isir f’Mejju. Kabozza hija għamla ta’ kowt.
April xahar ta’ nifs twil.
Il-qamħ jimla f’April, u l-ħaddiema jkollhom iżjed ħobż biex iżommhom matul ġurnata tax-xogħol itwal.
April ħobżna fil-mindil.
Il-qamħ jimla f’April, u l-ħaddiema jkollhom iżjed ħobż biex iżommhom matul ġurnata tax-xogħol itwal. Il-mindil huwa d-dvalja.
F’April ħobża kbira fil-mindil.
Il-qamħ jimla f’April, u l-ħaddiema jkollhom iżjed ħobż biex iżommhom matul ġurnata tax-xogħol itwal. Il-mindil huwa d-dvalja.
Marzu jgħid lill-qamħ: “Ikber”. “Ma niflaħx.” “Mela isbel.”
Il-qamħ jisbel jekk ma jkunx kiber sa Marzu.
Marzu t-twil ġieb l-ixkora tal-qamħ.
It-tħejjijiet għall-ħsad tal-qamħ isiru f’Marzu.
Marzu, iż-żara’ bis-sbula f’ħalqu.
F’Marzu l-qamħ ikun kiber sew.
Marzu bl-ilma xebgħan italla’ ġbira, u gozz ikbar tkun tat-tgħam.
It-tgħam (jiġifieri ċ-ċereali) jissaqqa u joktor bix-xita ta’ Marzu.
Fix-xahar ta’ Frar iżra’, saqqi u baqqi ħabaq għazzi.
Dari kienu jkabbru l-ħabaq biex juru li fil-familja hemm xebba lesta għaż-żwieġ.
Frar fawwar, il-bidwi għana fid-djar.
Fi Frar ikun hemm xi ftit xemx, bi tħejjija għar-rebbiegħa.
Is-sajf ta’ Jannar, għana tal-bidwi u tal-fqar.
Meta f’Jannar jagħmel temp sabiħ igawdu kemm il-bdiewa kif ukoll il-foqra.
Jannar xott, il-bidwi għani.
Ħafna xita f’Jannar tirvina l-uċuħ tar-raba’, għalhekk aħjar ikun xott għall-bidwi.